Aktualności

Badacz z Wydziału Filologicznego dr Marcin Bajko otrzymał dofinansowanie z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki na kontynuacje działań rozpoczętych w ramach wcześniejszego grantu NPRH.

Celem projektu jest dokończenie edycji Pism rozproszonych Tadeusza Micińskiego (1873–1918), pisarza i poety epoki Młodej Polski.

Cztery pierwsze tomy, w ramach projektu NPRH zatytułowanego „Naukowa edycja krytyczna Pism rozproszonych Tadeusza Micińskiego w czterech tomach: eseje, liryka, publicystyka” (nr 1aH 15 0322 83) opublikowano w Białymstoku (Uniwersytet w Białymstoku, Wydawnictwo Prymat) w latach 2017–2020. Znalazły się w nich pisma głównie z okresu I wojny światowej i początków XX wieku. Wówczas udało się zebrać materiały, teksty znajdujące się w Rosji i w Ukrainie, co dziś, z uwagi na sytuację polityczną, byłoby niemożliwe. Edycja ukazała pisarza jako znawcę najnowszych prądów sztuki i literatury, działacza-patriotę w okresie I wojny światowej szukającego, aż do tragicznej śmierci (najprawdopodobniej z rąk bolszewików), miejsca dla sprawy polskiej między dwoma imperializmami: rosyjskim i niemieckim.

Plan obecnego projektu przewiduje wydanie w pięciu tomach pozostałych nigdy niewydanych, pozostających w rękopisach lub częściowo w maszynopisie dramatów oraz w większości w rękopisach albo rozsianych w trudno dostępnych publikacjach (korespondencji innych autorów, książkach okolicznościowych) listów Micińskiego do pisarzy, polityków, ludzi kultury. Zaplanowano też niezbędne do badań nad pisarzem wydanie dwóch powieści pisarza: Wity (ok. 1913, wyd. pośm. 1926) oraz Mené-Mené-Thekel-Upharisim!… Quasi una phantasia (powst. 1913–1914, wyd. 1931). Powieści wznawiano, ale bez aparatu krytycznego, przypisów naukowo opracowanych i uwzględnienia odmian tekstu. Nowoczesna literacko wizja Rzeczypospolitej jest w nich odmienna niż w wojennej publicystyce.

Z kolei korespondencja pisarza umożliwi przygotowanie przyszłej monografii jego życia i twórczości (dotąd takowej nie ma), a także wzbogaci wiedzę nie tylko na temat Micińskiego, ale i ludzi epoki, z którymi korespondował (pisarzy, malarzy, muzyków, m.in. S. Żeromskiego, W. Lutosławskiego, S. Przybyszewskiego. K. Szymanowskiego).

Pięcioro badaczy literatury Młodej Polski z trzech ośrodków akademickich (UJ, UwB, UMCS), posiadających udokumentowany dorobek w badaniu twórczości Micińskiego, podejmuje się krytycznego wydania tekstów, przeprowadzenia kwerend w bibliotekach i instytucjach kultury polskich, litewskich, niemieckich i bułgarskich. Na terenie wymienionych krajów pisarz przebywał w okresie swej twórczej aktywności.

Wydanie pięciu kolejnych tomów Pism rozproszonych zakończy prace nad edycją pism klasyka literatury polskiej, zaliczanego nie tylko do grona najwybitniejszych pisarzy i poetów swej epoki, lecz również do twórców najbardziej zaangażowanych ideowo. Właściwie od oficjalnego debiutu w 1896 aż do tragicznej śmierci (najpewniej z rąk bolszewików), na przełomie marca i kwietnia 1918 roku, pisał o Polsce, walczył o nią swym słowem i piórem. Temat przyszłej niepodległości zdominował jego „późną twórczość” (lata pierwszej wojny światowej), zaś w 1917 roku, przebywając w Moskwie, walczył o „polską siłę zbrojną” – działał przy Naczelnym Polskim Komitecie Wojskowym (Naczpol) oraz podjął działalność oświatową wśród żołnierzy dywizji I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego.

Cały dorobek poety należy do „dziedzictwa narodowego”. W przypadku Micińskiego mamy do czynienia z drastyczną sytuacją, kiedy ogromna część dorobku albo już przygotowanego przez pisarza do druku w okresie pierwszej wojny światowej, albo pozostającego w rękopisach zaginęła po drugiej wojnie światowej. Wydano tylko niewielką jego część. Śmierć pisarza powracającego do odradzającego się kraju na ziemiach białoruskich, śledzonego w Rosji po rewolucji i przed nią, bezpowrotnie zniweczyła plany Micińskiego, który planował wielotomową edycję swych pism: od powieści i dramatów po publicystykę.