Aktualności

Konwersatoria na kierunku filologia polska w roku akademickim 2021/2022

Semestr zimowy:

II rok I stopnia:

dr Dariusz Piechota, Ekologiczne konteksty literatury

Konwersatorium poświęcone będzie analizie utworów literackich z drugiej połowy XIX wieku, odczytywanych przez pryzmat współczesnych badań z kręgu humanistyki ekologicznej (m. in. animal studies, nature

writing). Podczas zajęć omówione zostaną utwory m. in. Bolesława Prusa, Elizy Orzeszkowej Stefana Żeromskiego, Władysława Stanisława Reymonta, Jerzego Żuławskiego.

prof. Elżbieta Dąbrowicz, Biografia i biografistyka

Biografistyka, dziedzina piśmiennictwa o wielu odmianach (od encyklopedycznych biogramów po kilkutomowe monografie), odkąd powstała cieszy się wzięciem u czytelników, ale wciąż jest słabo rozpoznana jako przedmiot badań literaturoznawczych.

Dawniej, żeby awansować na bohatera książki biograficznej, trzeba było na nią zasłużyć i umrzeć. Dzisiaj kwitnie biografistyka dotycząca również osób żyjących i znanych z tego, że są znane.

Tematy realizowane w ramach zajęć będą dotyczyły zarówno literatury polskiej, jak i powszechnej, a ich wątkiem przewodnim będzie biografia i biografistyka jako elementy życia publicznego. W toku zajęć będziemy pytali o to, jak się zmieniały biografie wybranych osobistości z biegiem czasu, zastanowimy się nad aspektem wzorcotwórczym biografii, nad konwencjami i sposobami „ożywiania” bohaterów tekstów biograficznych, nad cenzurowaniem czy retuszowaniem prywatności, nad postaciami drugiego planu w biografii „wielkiego” człowieka, nad relacją biografii do autobiografii.

Tematów nie zabraknie, a od refleksji nad biografistyką wiedzie prosta droga do jej praktykowania.

III I stopnia:

dr Wiktor Gardocki, Zagłada i jej literackie świadectwa

Na konwersatorium zostaną przeanalizowane wybrane utwory literackie (świadectwa) podejmujące temat Holocaustu. Ponadto część zajęć będzie poświęcona przedstawieniu współczesnych miejsc pamięci o Zagładzie, w tym instytucji, w których przechowywane są dokumenty pozostawione przez ofiary i ocalonych.

prof. Barbara Czarnecka, Kobiety w obozie koncentracyjnym: zapis doświadczenia

Konwersatorium poświęcone jest problematyce kobiecego doświadczenia obozu koncentracyjnego odzwierciedlonej we wspomnieniowych relacjach literackich i nieliterackich oraz świadectwach niedyskursywnych (prace plastyczne wykonane przez więźniarki w lagrach). Podczas zajęć zajmiemy się rozpatrzeniem specyfiki kobiecego doświadczenia lagrów i analizą formuł w jakich zostało ono ujęte. Dowiemy się czym było dla kobiet narażenie na obozową przemoc (przymusowa nagość, pozbawienie włosów, brutalne aborcje), jaką rolę w lagrze odgrywała uroda oraz jakie strategie przetrwania w warunkach skrajnych uruchamiają kobiety.

I rok II stopnia:

dr Marcin Lul, Podróżnik, pasażer, turysta… Kulturowe i literackie zapisy przekraczania granic

W ofercie proponowanych zajęć znajdują się tematy stare i nowe, podróże realne i wyobrażone, polskie, europejskie i transkontynentalne, wędrówki piesze oraz wojaże różnymi środkami transportu, z mapą i na oślep, w czasie i przestrzeni. Lista autorów, miejsc, szlaków, a także form literackiego bądź dokumentarnego zapisu (nie wyłączając fotografii, filmu, sfery popkultury) w dużej mierze zależy od Państwa pomysłów i zainteresowań.

Więcej informacji w sylabusie przedmiotu. Zapraszam.

prof. Iwona Rusek, Mity, symbole i tradycje kultury

Dlaczego Państwo Młodzi w Weselu Wyspiańskiego wypowiadają swe zaklęcie-wezwanie przez okno? Dlaczego podczas Mickiewiczowiskich Dziadów karmi się zmarłych? Dlaczego Pallas-Atena z Nocy Listopadowej ma wężową tarczę a Nike skrzydła? Aby móc odpowiedzieć na te pytania należy poznać i zrozumieć sens oraz znaczenie najważniejszych dla kultury mitów oraz symboli. Na zajęciach będziemy je omawiać, a także analizować na wybranych utworach literackich i filmowych.

II rok II stopnia:

prof. Bernadetta Puchalska-Dąbrowska, Literatura angielska

Celem zajęć jest omówienie najważniejszych zjawisk i osiągnięć literatury angielskiej od czasów najdawniejszych na tle społeczno-kulturowym. Wśród omawianych zagadnień i postaci znajdą się m. in. dramat elżbietański (tragedia zemsty, Shakespeare), powieść gotycka, proza wiktoriańska, powieść strumienia świadomości (James Joyce, Virginia Woolf) i inne. Zajęcia prowadzone będą częściowo w formie wykładu. Podstawą zaliczenia będzie test pisemny ze znajomości treści omawianych w czasie zajęć oraz wybranych lektur. Na ocenę końcową złożą się wyniki sprawdzianu.

Semestr letni:

II rok I stopnia:

prof. Joanna Kuć, Nazwy własne w przestrzeni językowo-kulturowej

Wśród zasobów leksykalnych polszczyzny nazwy własne zajmują miejsce szczególne. Przyciągają one uwagę językoznawców i historyków, dostarczają bowiem ważnych informacji o samym języku i o dawnych sposobach identyfikacji, faktach dotyczących kultury regionu, jego fizjografii i topografii, jak i obiektach nominowanych. Najdawniejsze onimy odnajdujemy w średniowiecznych dokumentach historycznych, pisanych po łacinie, później po polsku, należących do zabytków kancelaryjnych.

Konwersatorium zdefiniuje i pozwoli ocenić przynależność dawnych i współczesnych nazw własnych: antroponimów, toponimów, mikrotoponimów, chrematonimów do różnych płaszczyzn języka i kultury, do dziedzin, które nie mogłyby zaistnieć bez nazewnictwa własnego, które wyraziście ujawnia przestrzeń kulturową i społeczną. W sensie etnicznym i socjolingwistycznym wiele też wnosi do języka jako element rzeczywistości pozajęzykowej. Nazewnictwo stanowi swoistą własność człowieka, wyznaczając jego przestrzeń osobistą, komunikacyjną, publiczną, z odniesieniem do szerszych zbiorowości społecznych, wspólnot lokalnych i narodowych. Pokazuje ścieranie się ze sobą różnych pierwiastków etnicznych, kulturowych, wyznaniowych. W swojej warstwie genetyczno-semantycznej ujawnia związki z historią i kulturą, wzbogacając złożony obraz języka, współtworząc jego warstwę onimiczną. Nazwy własne – obok swej podstawowej funkcji identyfikowania ludzi i obiektów, wyróżniania ich na tle innych – przechowują w swoim pierwotnym znaczeniu ważny zasób wiedzy o przeszłości miejsc, z którymi były związane. Są żywym, trwałym i wyrazistym śladem przeszłości. Przyjrzymy się zatem nazwom własnym w tekstach urzędowych, oficjalnych, jak i tekstach nieoficjalnych, w mediach, portalach społecznościowych, a więc rozlegle pojętej komunikacji społecznej, w różnych sytuacjach komunikacyjnych i typach kontaktu językowego.

prof. Bernadetta Puchalska-Dąbrowska, Literatura amerykańska

Celem zajęć jest przedstawienie najważniejszych zjawisk i osiągnięć literatury amerykańskiej od początków jej powstania – na tle społeczno-kulturowym. Wśród omawianych zagadnień i postaci znajdą się m. in. transcendentalizm, naturalizm, wątki i motywy „tubylcze” (indiańskie), proza Marka Twaina, Edgara Allana Poe, Johna Steinbecka, Ernesta Hemingwaya, poezja Walta Whitmana, Thomasa Stearnsa Eliota i inne. Zajęcia prowadzone będą częściowo w formie wykładu. Podstawą zaliczenia będzie test pisemny ze znajomości treści omówionych w czasie zajęć oraz wybranych lektur. Wyniki sprawdzianu złożą się na ocenę końcową.

III rok I stopnia:

dr hab. Piotr Stasiewicz, Od noir do neo-noir: czarne historie w powieści i filmie od lat 30. do współczesności

Tematem konwersatorium będzie dyskusja nad znaczeniem terminu, zakresem tematycznym, stylem i społecznymi kontekstami klasycznej powieści noir. Na zajęciach przedyskutowane zostaną przede wszystkim teksty amerykańskich autorów z lat 30. i 40. – Dashiella Hammetta (Krwawe żniwo, Szklany klucz, Sokół maltański), Jamesa M. Caina (Listonosz dzwoni zawsze dwa razy, Podwójne ubezpieczenie) i Raymonda Chandlera (Wielki sen, Żegnaj, laleczko, Długie pożegnanie) oraz ich mniej znanych kontynuatorów, takich jak Jim Thompson, David Goodis. Ponadto tematem zajęć będzie wpływ wspomnianych autorów na klasyczny film noir z 40. i 50. XX wieku oraz przykłady kontynuowania tej konwencji po roku 1960 w tak zwanym kinie neo-noir.

dr Marcin Lul, Od kolekcji do śmietnika. Książki – rzeczy – ludzie

Konwersatorium jest próbą opisu i interpretacji fenomenu gromadzenia, porządkowania i utrwalania materialnych świadectw przeszłości w bibliotekach, muzeach, galeriach, repozytoriach, archiwach itd., a z drugiej strony ma na celu diagnozę zjawiska odwrotnego, które można określić jako: rozpad całości, powrót do chaosu poprzez wytrącenie rzeczy z ich macierzystego kontekstu, nadmiar wiedzy i uporządkowania, defragmentacja i degradacja przedmiotów, zanik realności, ulotność materialnego świata itd.

I rok II stopnia:

prof. Elżbieta Dąbrowicz, Literatura i prawo

W Stanach Zjednoczonych Ameryki badania oznaczone etykietą Law & Literature rozwijane są od dawna, w Polsce – wciąż niezbyt chętnie, chociaż o społecznym znaczeniu tej problematyki nikogo nie trzeba przekonywać. Jedną z pierwszych publikacji na polskim gruncie był książka zbiorowa Literatura w granicach prawa (XIX-XX w.) z 2013 roku, którą miałam przyjemność współredagować. Jej tematyczną dominantę stanowiła cenzura, czyli urzędowy mechanizm regulowania wolności słowa, dostępu do informacji. Problematyka związków literatury z prawem jest oczywiście znacznie rozleglejsza, o czym przekonają się uczestnicy niniejszego konwersatorium. Proponuję rekonesans w kilku kierunkach problemowo-tematycznych: 1. Pisarze w konflikcie z prawem; 2. Pisarze-prawnicy z wykształcenia; 3. Słynne procesy i ich ślady w literaturze; 4. Problematyka prawnicza w powieści; 5. Pisarze zainteresowani problematyką więziennictwa, doświadczenie więzienne w biografii i twórczości. Konwersatorium będzie stanowiło także okazję do zapoznania się z najważniejszymi publikacjami spod szyldu Prawo i Literatura w Polsce i na świecie.

prof. Anna Nosek, Wybrane motywy literatury dziecięcej i młodzieżowej

Celem konwersatorium jest prześledzenie problematyki wybranych utworów dla dzieci i młodzieży w ujęciu diachronicznym; omówione zostaną wybrane motywy, takie jak: dom i rodzina w wybranych powieściach dla dziewcząt; oswajanie śmierci w baśni i innych tekstach dla dzieci; sacrum w baśniach, literatura religijna z motywem świętych; problemy dzieci i młodzieży – biblioterapia, Puszcza Białowieska w literaturze dla młodych czytelników; zwierzęta w wybranych utworach dla dzieci (pies, kot, wilk).

II rok II stopnia:

dr Wiktor Gardocki, Reportaż po 1945 roku

W ramach spotkań zostaną omówione wybrane polskie reportaże opublikowane od 1945 r. do współczesności. Na liście lektur znajdą się teksty takich twórców, jak Ryszard Kapuściński, Roman Mularczyk, Cezary Łazarewicz, Wojciech Jagielski czy Mariusz Szczygieł. Oprócz samych reportaży oraz związanych z nimi kontekstów, jak biografie autorów czy czas historyczny, analizie zostaną poddane kwestie teoretyczne, jak te, kim jest reporter oraz czym jest reportaż.

prof. Anna Kieżuń, Kulturowe konteksty literatury po 1918 roku

Punktem wyjścia w podjętej krytycznej refleksji nad charakterystycznymi przemianami ról artysty i literatury I połowy XX w. i początku XXI w. w szerokich kontekstach historyczno – kulturowych, jest syntetyczne ujęcie epoki modernizmu. Była ona zapowiedzią głównych przemian kultury XX w. ( procesy urbanizacji, industrializacji, kultury masowej, komercyjnej – m. in. do dyskusji fragmenty z: Le Bon, Psychologia tłumu), a efektem okazały się kłopoty artysty ze swoją tożsamością. Pozostając między „wieżą z kości słoniowej” a tingel – tanglem, zdany był na poszukiwanie centrum kultury. Dekadentyzm jako złudny azyl wybrańców sztuki (J.K. Huysmans, O. Wilde, G. D`Annunzio, S. Przybyszewski, W. Berent, A, Nowaczyński) ostatecznie pozostał w defensywie wobec rozwoju żądań publiczności literackiej: od poczciwego filistra do „inteligentnego tłumu ”(kat. B. Chrzanowskiego) i kompromisów sztuki. Interesujące jest prześledzenie wysokiej samoświadomości kulturowej w literaturze i krytyce początku XX w. (obok kluczowego materiału w postaci fragmentów Na wspak Huysmansa,, np. autoparodie – A. Nowaczyński, Idealne variete; Samotni ślepcy, czyli Upiory z Bovery-Street i samoświadomość krytyki – I. Matuszewski, Estetyka i publiczność w końcu XIX wieku; Czciciele tandety).

„Wielka Wojna i narodziny nowego wieku” (M. Eksteins, Święto wiosny) rewolucyjnie przyśpieszyły rozwój cywilizacyjny, w tym kultury. „Wiosna” i „Odrodzenie” są to słowa- klucze do zrozumienia świadomości zbiorowej: Europy nowoczesnej (odrzucenie XIX- wiecznego ładu) i narodów europejskich (np. odrodzenie literatury polskiej, czeskiej, ukraińskiej, litewskiej, irlandzkiej). Dwukierunkowość reakcji na doświadczenie wojny: pacyfizm i wstrząs moralny (A. Zweig, J. Hasek, T. Eliot, E. Hemingway. J. Roth, E.M. Remarque a J. Wittlin, A. Strug, S. Rembek) oraz awangardyzm i eksperymentatorstwo (futuryzm, dadaizm, formizm, ale też – sugestywnie opisana przez Eksteinsa – sztuka baletowa) są kolejnym interesującym materiałem dyskusyjnym.

Postępująca urbanizacja, industrializacja i kultura masowa to wyzwanie dla artysty, sytuującego się pośród propozycji instytucjonalizacji i profesjonalizacji życia literackiego po 1918 r. Do prześledzenia są nowe role literata: twórca-profesjonalista, rzemieślnik, ekspert kultury, też skandalista, błazen. Ponadto problem: twórca – publiczność (skrócenie dystansu).

Pozostaje mi zaproponować kolejne, istotne tematy szczegółowe w zakresie zagadnień konwersatorium.

Zjawisko ruchu jako symptom nowoczesności i jego postrzeganie w poezji, malarstwie i tańcu (różne poetyki wierszy, np. futurystów). Refleksja humanistyczna – Ortega y Gasset, O punkcie widzenia w sztuce.

Nowa wrażliwość artystyczna – wokół Dehumanizacji sztuki (1925) Ortegi y Gasseta. Metafora konstruktywistyczna – przypadek awangardy poetyckiej. Odrealnienie sztuki. Ironia, groteska.

Kultura elitarna / kultura popularna. Indywidualizm w impasie ( przykład „trójcy” międzywojennej; fragm. z Witkacego). Sztuka komercyjna – między odrazą i fascynacją: o tandecie Schulz, Witkacy, D. Vogel.