Aktualności

Projekt „Regionalizm w badaniach literackich: tradycja i nowe orientacje”, finansowany przez Narodowe Centrum Nauki (DEC-2013/09/B/HS2/01132) i realizowany pod patronatem Komitetu Nauk o Literaturze PAN w latach 2014-2017, objął zespołowe przedsięwzięcie badawcze, w którym uczestniczyli literaturoznawcy z sześciu ośrodków akademickich w Polsce (Akademii Pomorskiej w Słupsku, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Uniwersytetu w Białymstoku, Uniwersytetu Wrocławskiego, oraz Uniwersytetu Zielonogórskiego) oraz zaproszeni przez nich badacze polscy i zagraniczni. Zespołem kierowała prof. dr hab. Małgorzata Mikołajczak z Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego, a wśród wykonawców grantu była dr hab. prof. UwB Danuta Zawadzka, przewodnicząca pracom Zespołu Badań Regionalnych w Uniwersytecie w Białymstoku (Wydział Filologiczny). Stale uczestniczyły w projekcie dr Katarzyna Sawicka-Mierzyńska i dr hab. prof. UwB Elżbieta Dąbrowicz z ZBR, zaś w poszczególnych inicjatywach noworegionalistycznych udział wzięło szersze grono białostockich badaczy.

W ramach projektu, który nawiązał do prac zainicjowanych podczas konferencji „Nowy regionalizm w badaniach literackich – badawczy rekonesans i zarys perspektyw” (Zielona Góra 2012), podjęto nowatorskie interdyscyplinarne badania nad kluczowymi zagadnieniami literaturoznawstwa regionalistycznego, takimi jak relacje centralno-peryferyjne, tożsamości transgraniczne oraz formy obecności historii i pamięci w literaturze regionalnej. Zbadano także historię regionalizmu literackiego w Polsce, zebrano i opracowano materiały źródłowe dotyczące tego zagadnienia. Wykonawcy projektu wykorzystali nowoczesne metodologie i nowe języki opisu literatury regionalnej, sięgnęli do orientacji wyłaniających się w ramach tzw. zwrotu przestrzennego i kulturowej teorii literatury.

Wyniki badań, omówione i przedyskutowane podczas spotkań zorganizowanych we Wrocławiu (2014), Białymstoku (2015) i Olsztynie (2016), zostały opublikowane w postaci trzech monografii: Centra i peryferie w literaturze polskiej XX i XXI wieku (red. W. Browarny, E. Rybicka, D. Lisek-Gębala), Region a tożsamości transgraniczne. Literatura. Miejsca. Translokacje (red. D. Zawadzka, M. Mikołajczak, K. Sawicka-Mierzyńska, Kraków 2016) oraz Regionalizm literacki – historia i pamięć (red. Z. Chojnowski, E. Rybicka, Kraków 2017), które ukazały się kolejno jako tom trzeci, czwarty i szósty serii „Nowy regionalizm w badaniach literackich”. Osobno, jako piąty tom serii ukazała się antologia tekstów, przedstawiająca rozwój idei regionalistycznej w refleksji o literaturze: Regionalizm literacki w Polsce – zarys historyczny i wybór źródeł (red. Z. Chojnowski, M. Mikołajczak, wstęp M. Mikołajczak, Kraków 2016).

Główny rezultat przeprowadzonych badań to rekonfiguracja obszaru literaturoznawstwa regionalistycznego, obejmująca zmianę perspektyw, metod i narzędzi badawczych. Ich owocem jest również przyrost wiedzy na temat twórczości regionalnej i zjawisk regionalnych w literaturze oraz nowe spojrzenie na literaturę – w świetle literaturoznawstwa regionalistycznego. Dodatkowy efekt projektu to przygotowanie gruntu do uprawiania zintegrowanych badań inter- i transdyscyplinarnych, w tym regionalnej komparatystyki.

Projekt zrewitalizował i zdynamizował literaturoznawczą regionalistykę, przyczynił się do wzrostu roli i znaczenia badań regionalnych w nauce o literaturze oraz we współczesnej humanistyce, otworzył nowe horyzonty badawcze – ważne nie tylko w wymiarze naukowym, ale i społecznym, gdyż pole badawcze regionalizmu okazało się obszarem skupiającym kluczowe problemy współczesności, takie jak relacja między globalnym a lokalnym, migracja, wielo- i transkulturowość, szeroko rozumiane pogranicze etc.