Embodied simulation in the translation process (Symulacja ucieleśniona w procesie tłumaczeniowym)

KIEROWNIK: dr Beata Piecychna
OPIEKUN NAUKOWY: prof. Benjamin Bergen (Uniwersytet Kalifornijski w San Diego, USA)
ŹRÓDŁO FINANSOWANIA: Fundacja Kościuszkowska
OKRES REALIZACJI: II – XII 2020
BUDŻET: 36 000 zł

OPIS
Próby odpowiedzenia na pytanie, w jaki sposób człowiek rozumie i przetwarza język, czynione są od dawna. Cześć badaczy pragnie wyjaśnić to zjawisko, odwołując się do hipotezy symulacji ucieleśnionej autorstwa Benjamina Bergena. Hipoteza ta mówi o tym, że język staje się dla nas zrozumiały, ponieważ symulujemy to, o czym traktuje dana wypowiedź bądź określony fragment tekstu. Dzieje się tak na skutek aktywacji wewnętrznie zakodowanych doświadczeń sensomotorycznych, które na co dzień zdobywamy w interakcji ze światem. I mimo że w literaturze psychologicznej oraz kognitywistycznej prowadzi się szeroko zakrojone eksperymenty, które potwierdzają mechanizm symulacji ucieleśnionej, brakuje badań, które pomogłyby odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu symulacja ucieleśniona uobecnia się w procesie tłumaczeniowym.

Celem projektu realizowanego z kognitywistami i lingwistami z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego (Language and Cognition Lab) jest weryfikacja hipotezy głównej, która brzmi następująco: Mechanizm symulacji mentalnej zachodzącej w procesie tłumaczeniowym cechuje mniejsza intensywność niż tożsamy mechanizm w procesie czytania ze zrozumieniem. Pod względem metodologicznym badanie stanowi do pewnego stopnia replikę eksperymentu przeprowadzonego w 2009 roku przez Diane Pecher, Saskię Van Dantzig, Rolfa A. Zwaana oraz René Zeelenberg. Najpierw zatem osoby badane czytają (lub tłumaczą) pojedyncze zdania implikujące kształt danego przedmiotu (np. There was a watermelon in the garden), a następnie widzą obrazek przedstawiający określony rzeczownik (np. arbuz) w konkretnym położeniu (arbuz w ogrodzie / arbuz pokrojony w miseczce) (ang. picture recognition task). Zadaniem uczestników eksperymentu jest wciśnięcie lewym palcem wskazującym przycisku na klawiaturze komputera: z – oznaczającego „nie” lub m – oznaczającego „tak”. Taka procedura eksperymentalna umożliwia przyjrzenie się specyfice i zakresowi symulacji mentalnej, jaka zachodzi w badanych procesach poznawczych. Jednym z celów badań jest nadto ustalenie stopnia podobieństwa pomiędzy mechanizmem symulacyjnym obecnym w procesie czytania ze zrozumieniem a symulacją zaznaczającą się w procesie tak zwanego czytania translacyjnego. Badaniu poddany będzie wreszcie wpływ, jaki na specyfikę mechanizmu symulacji ucieleśnionej zachodzącej w umyśle tłumacza wywierają techniki narracyjne stosowane przez autorów tekstów źródłowych, wiedza tłumacza oraz kontekst sytuacyjny procesu tłumaczeniowego.