Antroponimia Tatarów litewsko-polskich w przekroju historycznym

KIEROWNIK: prof. dr hab. Leonarda Dacewicz
ŹRÓDŁO FINANSOWANIA: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego/Narodowe Centrum Nauki
OKRES REALIZACJI: 2010–2012
NR PROJEKTU: N N104054638

OPIS
Tatarzy litewsko-polscy od ponad sześciu wieków całkowicie związali swoje losy z losami przybranej ojczyzny, początkowo Wielkiego Księstwa Litewskiego, następnie Rzeczpospolitej. Ich dziedzictwo kulturowe w postaci nazewnictwa osobowego jest cząstką kultury historycznego polsko-litewsko-wschodniosłowiańskiego pogranicza, którą warto badać i opisywać.

Przedmiotem uwagi niniejszego projektu jest proces kształtowania się nazwisk Tatarów litewsko-polskich, ich analiza semantyczna, strukturalna i frekwencyjna, zasób i frekwencja różnorodnych form imion, udział imion muzułmańskich i imion chrześcijańskich oraz udział polskiego i wschodniosłowiańskiego substratu językowego w antroponimii tatarskiej.

System antroponimiczny Tatarów litewsko-polskich kształtował się w kontekście dominującej kultury polskiej i wschodniosłowiańskiej. Z dziedzictwa kulturowego, które orientalni przybysze przenieśli na teren nowej ojczyzny i które częściowo zachowało się do czasów współczesnych, są imiona. Imiona tworzą system, który stanowi część tradycji prawno-obyczajowej każdego społeczeństwa, przechowują w sobie elementy kultury duchowej i materialnej, a także system wartości danego społeczeństwa. Odegrały też ważną rolę w procesie formowania się nazwisk. W WKL, a następnie państwie polsko-litewskim, w przeważającym otoczeniu słowiańskim, nazwiska Tatarów kształtowały się zgodnie z panującymi tam zwyczajami. Powielano typowe prestiżowe wzorce nazewnicze, stąd też typem dominującym były struktury nazewnicze na -owicz, tworzone głównie na bazie imion, od XVII wieku postępujący proces polonizacji przyniósł dominację odtoponimicznych nazwisk derywowanych sufiksem -ski.

W realiach odrodzonej po 1989 roku Polski Tatarzy mają szanse kontynuować swoje tradycje religijno-etniczne. Nieoczekiwanym sojusznikiem w pielęgnowaniu poczucia tożsamości narodowej jest forum internetowe.

NAJWAŻNIEJSZE PUBLIKACJE:

• L. Dacewicz, Antroponimia Tatarów litewsko-polskich w przekroju historycznym, Białystok 2012, 258 ss.
• Ponadto sześć artykułów z zakresu antroponimii Tatarów litewsko-polskich.