Edycja krytyczna i przekład na język polski „Białoruskiego Tristana” – rękopisu ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich w

KIEROWNIK: prof. dr hab. Lidia Citko
ŹRÓDŁO FINANSOWANIA: Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu
OKRES REALIZACJI: 2015–2018

OPIS
Celem projektu realizowanego w latach 2015-2018 było przygotowanie edycji krytycznej oraz przekładu na język polski starobiałoruskiej wersji legendy o rycerzu Tristanie, stanowiącej część XVI- i XVII-wiecznego rękopiśmiennego kodeksu (sygn. Rps 94), przechowywanego w zbiorach Biblioteki Raczyńskich. Białoruska wersja legendy o rycerzu Tristanie jest najcenniejszą częścią tego kodeksu i jednocześnie najstarszym zabytkiem białoruskiej literatury świeckiej. To także jedyna zachowana słowiańska wersja legendy o Tristanie, napisana prozą. Rękopis tzw. Białoruskiego Tristana został odkryty w 1842 r. i opisany w 1846 r. przez Osipa Bodianskiego

Zabytkowy kodeks został w 2014 r. wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata.

Wchodzący w skład Kodeksu Raczyńskich romans rycerski – pod względem treści – jest bliski włoskojęzycznej redakcji weneckiej z XV wieku, zaś końcowa jego część wykazuje wpływ redakcji pochodzących z tradycji toskańskiej. Utwór jest starobiałoruską translacją jego włoskich wersji, przy czym nie można wykluczyć pośrednictwa południowosłowiańskiego. Na istnienie hipotetycznego łącznika między tekstem włoskim i białoruskim może wskazywać m.in. słownictwo, ograniczone zasięgiem swego występowania do terenów bałkańskich, które odegrały rolę swoistego przekaźnika w transmisji literatury zachodnioeuropejskiej na ziemie Słowian wschodnich.

Chcąc przywrócić pamięć o tym unikatowym manuskrypcie z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Biblioteka Raczyńskich wystąpiła z inicjatywą przygotowania edycji dzieła. Zadania tego podjęła się Lidia Citko. Wydany tom, oprócz wersji fototypicznej, zawiera odczytany z rękopisu tekst powieści z komentarzami językowo-filologicznymi oraz jego przekład na język polski. W tomie znalazły się ponadto uwagi dotyczące zasad odczytania tekstu i jego przekładu oraz artykuły badaczy z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza – prof. Jana Jurkiewicza i prof. Bogusława Zielińskiego – podsumowujące obecny stan wiedzy o rękopiśmiennym zabytku.

Białoruski Tristan, istniejący dotychczas w przekładach na język angielski, serbski, włoski oraz białoruski, doczekał się wreszcie – dzięki niniejszemu projektowi – tłumaczenia polskiego.

NAJWAŻNIEJSZE PUBLIKACJE:

• Białoruski Tristan. Rękopis ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, opracowanie i przekład Lilia Citko, Poznań 2018, 419 ss.
• L. Citko, Starobiałoruski Tristan w zbiorach Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu – uwagi o języku rękopisu, „Slavia Orientalis” 2007, nr 2, s. 359–372.
• L. Citko, Świecka literatura przekładowa XVI wieku – źródło do badań historii języka białoruskiego (na podstawie przekładów romansów rycerskich), „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 2018, t. LXVI, s. 61–77.
• L. Citko, Nawiązania południowosłowiańskie w języku starobiałoruskiego „Tristana” (na podstawie rękopiśmiennego Kodeksu Raczyńskich z XVI wieku), w: Rajko Nahtigal in 100 let slavistike na Univerzi v Ljubljani. Monografija ob 100. obletnici nastanka Oddelka za slavistiko Filozofske fakultete UL, Urednice: P. Stankovska, A. Derganc, A. Šivic-Dular, Ljubljana 2019, s. 185–195.

Więcej o projekcie na stronie: http://www.bracz.edu.pl/o-bibliotece/publikacje-biblioteki/