Lingwistyczne aspekty nauki czytania i pisania Groteska w poezji dwudziestolecie międzywojennego (na przykładzie twórczości

KIEROWNIK: prof. dr hab. Elżbieta Feliksiak
WYKONAWCA: dr Elżbieta Sidoruk
ŹRÓDŁO FINANSOWANIA: Komitet Badań Naukowych
OKRES REALIZACJI: 2000–2004
NR PROJEKTU: 2 H01C 00122
(https://nauka-polska.pl/#/profile/research?id=40958&_k=mjwnsv )

OPIS
Podstawowym celem pracy była charakterystyka sposobów uobecniania się groteski w utworach wybranych poetów okresu międzywojennego (Leśmiana, Tuwima i Gałczyńskiego). Szczegółowe analizy poprzedza rozdział teoretyczny ukazujący wieloaspektowość groteski zdefiniowanej jako zasada twórcza. Wnioski z rozdziałów poświęconych każdemu z poetów z osobna przedstawiają się następująco: W poezji Leśmiana groteska okazuje się zasadniczym nośnikiem problematyki metafizycznej, a także środkiem przezwyciężania ograniczeń estetyki młodopolskiej, nadającym nowy wymiar poetyce symbolicznej. Swoistość groteski Tuwima zasadza się na międzyobiegowym intertekstualizmie, na współdziałaniu poetyk tekstów lirycznych, satyrycznych i estradowych. Groteska w jego poezji jest wielofunkcyjna: służy estetycznej prowokacji, jest znakiem wyobcowania, środkiem artykulacji światopoglądu katastroficznego, a także sposobem mówienia o śmierci. Z kolei groteska Gałczyńskiego, realizująca się poprzez swoistą fantastykę słowną, żonglowanie poetyckimi rekwizytami oraz międzyobiegowy intertekstualizm, służy celom ludycznym, polemice literackiej, satyrze o zasięgu uniwersalnym oraz artykulacji postawy katastroficznej. Jest więc w niektórych aspektach bliska grotesce Tuwima, ale z uwagi na stosunek do tradycji literackiej wykazuje pokrewieństwo z groteska Gombrowicza. W twórczości każdego z omawianych poetów obecność groteski idzie w parze z praktykami stylizacyjnymi – głównie parodystycznymi – ze swej istoty nacechowanymi ludycznie.

Ludyczność okazuje się integralną cechą procesu twórczego, przy czym utwory o dominującej funkcji ludycznej reprezentują jeden ze skrajnych biegunów tej koncepcji. Przeciwny tworzą teksty wyzyskujące techniki ludyczne dla "poważnych" celów. Na tym drugim biegunie sytuuje się poezja Leśmiana, w którego utworach ludycznoś

nigdy nie jest funkcją pierwszoplanową. Natomiast w dorobku artystycznym dwu pozostałych poetów znajdują się teksty reprezentujące jedną i drugą tendencję. W przypadku Gałczyńskiego można wręcz mówić o prymacie pierwszej z nich, choć najwybitniejsze utwory tego poety zaliczają się oczywiście do drugiej. Z przeprowadzonych w pracy analiz wywiedziono wniosek generalny, że groteska jako zasada twórcza jest jednym z symptomów nowoczesności poezji międzywojennej.

NAJWAŻNIEJSZA PUBLIKACJA:

• Elżbieta Sidoruk, Groteska w poezji Dwudziestolecia: Leśmian, Tuwim, Gałczyński, Białystok 2004, 306 ss.