Medellin: obraz traumy i przemocy w twórczości kolumbijskich dziennikarzy

KIEROWNIK: dr Anna Maria Karczewska
ŹRÓDŁO FINANSOWANIA: Narodowe Centrum Nauki (MINIATURA 5)
OKRES REALIZACJI: 12 miesięcy (2021–2022)
BUDŻET: 26455 zł

STRESZCZENIE
Projekt poświęcony jest najnowszemu reportażowi kolumbijskiemu jako zapisowi przemocy doświadczanej przez mieszkańców Medellin w latach 1980-2011 oraz reakcji społeczeństwa na tę przemoc. Projekt ma dowieść, że literatura (w tym wypadku niefikcjonalna) nie tylko odpowiada na potrzebę dawania świadectwa cierpieniu, ale również rzuca wyzwanie istniejącym formom reprezentacji przemocy. Reportaże na temat sytuacji w opanowanym przez przestępczość Medellin oddają głos grupom marginalizowanym (mieszkańcom tzw. barrios populares, ubogich dzielnic), dokumentują zbiorową i indywidualną traumę oraz strategie przetrwania. Pokazują one także długą historię i wieloaspektowość przemocy oraz wskazują, jak różne formy tej przemocy wpływają na codzienne życie i samoświadomość mieszkańców Medellin. Teksty Ricardo Antonio Aricapy (Comuna 13, 2015), Juana Camilo Castañeda Arboledy (Nuestro otro infierno, 2017) i Alonso Salazara (No nacimos pa 'semilla, 1990) będą przedmiotem analizy i pozwolą na weryfikację powyższych hipotez.

Reportaże te współtworzą typ narracji, określany w studiach latynoamerykańskich jako testimonio, w którym chodzi o gest powtórzenia traumatycznego doświadczenia i które ujawnia granice wiedzy, reprezentacji i sprawiedliwości. Testimonio to rodzaj narracji, która dokumentuje aspekty rzeczywistości Ameryki Łacińskiej, która upublicznia sytuację opresji lub niesprawiedliwości, ujawnia pilną potrzebę dawania świadectwa wydarzeniu lub serii wydarzeń związanych z przemocą, łamaniem praw człowieka. Indywidualne wspomnienia spisane w testimonio mogą reprezentować perspektywę dużo szerszej grupy osób (Beverley 2004, Gugelberger 1996). Narracja, która jest utrzymana w pierwszej osobie i symuluje przekaz oralny, stanowi tu autentyczne świadectwo przemocy, ale jest jednocześnie poddana stylizacji literackiej. Oryginalne relacje swoich rozmówców zapisują i oddają do druku najczęściej dziennikarze, co wpływa na postać samego świadectwa. Reportaże z Ameryki Południowej mają zwykle formę tradycyjnego storytelling lub narracji autobiograficznej. Tego typu reportaże domagają się tym samym odmiennych narzędzi analizy niż np. świadectwa po Holokauście, zarówno na poziomie konstrukcji literackiej (Herman 2013, Vickroy 2015), jak i koncepcji traumy.

Przedmiotem działania jest dwumiesięczny wyjazd do kolumbijskiego miasta Medellin w celu przeprowadzenia kwerendy w kilku bibliotekach, archiwach i muzeach. Kwerenda pozwoli na zgromadzenie literatury źródłowej oraz uzyskanie dostępu do najnowszych badań dotyczących kolumbijskich reportaży poświęconych konfliktom społeczno-kulturowym. Dodatkowym celem jest uzupełnienie wiedzy o problemach życia codziennego mieszkańców Medellin; zgromadzenie korpusu tekstów niezbędnych do przeprowadzenia analizy reportaży oraz – na ich podstawie – prześledzenia sposobów artykulacji doświadczenia przemocy przez Kolumbijczyków.

Przedstawione tutaj zagadnienia zasługują na uwagę z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze, literatura dotycząca przemocy w Kolumbii koncentruje się z reguły albo na historii działań grup zbrojnych, albo na ekonomiczno-politycznych przyczynach konfliktu zbrojnego. Rzadko omawia się konsekwencje przemocy dla osób wysiedlonych oraz traumę znacznej części społeczeństwa. Nie można jednak w ten sposób skonstruować całościowej interpretacji kryzysu miasta. Dlatego literaturę dotyczącą konfliktu zbrojnego należy zestawiać ze świadectwami ofiar pozostałych barbarzyństw by wspólnie budować pamięć historyczną. Po drugie, reportaże, przyczyniają się do rekonstrukcji przeszłości, badają ją, przedstawiają wersje zarówno ofiar, jak i sprawców, często przejmują funkcję sumienia społecznego. Mają za zadanie interweniować, opowiedzieć ludzkie historie w odpowiedzialny sposób.