Metaforyczna konceptualizacja tożsamości płciowej w stand-upie

KIEROWNIK: dr Justyna Wawrzyniuk
ŹRÓDŁO FINANSOWANIA: Narodowe Centrum Nauki (PRELUDIUM 21)
NUMER PROJEKTU: 2022/45/N/HS2/01394
OKRES REALIZACJI: 24 miesiące (2023-2025)
BUDŻET: 43 395 zł

Centralnym punktem stand-upu jest tożsamość. Wynika to z mechanizmów, jakie nim rządzą:
komicy wykorzystują w swoich wystąpieniach osobiste doświadczenia oraz obserwacje,
jednocześnie kwestionując – pod pretekstem humoru – ogólnie przyjęte normy oraz
zachowania. W związku z tym, że nierzadko tematyką występów są relacje międzyludzkie
bazujące na płci, odpowiednio poprowadzona narracja nie tylko rozbawi publiczność, ale też
przedstawi odmienny punkt percepcji siebie oraz innych.
Sposobów na wyrażenie i kreowanie naszej tożsamości w odniesieniu do otaczającego świata
jest wiele, a język – pełniący funkcję komunikacyjną i poznawczą – stanowi jeden z nich.
Dzięki metaforom pojęciowym i ich realizacji w języku jesteśmy w stanie nałożyć pewne
elementy jednej rzeczy na drugą. Przez to możemy przede wszystkim wyjaśnić to, co trudne
do zrozumienia, ale również zmienić dotychczasową percepcję rzeczywistości. Biorąc pod
uwagę formatywny wpływ języka figuratywnego na postrzeganie otaczającego świata,
nasuwa się pytanie, jaki obraz płci tworzą stand-uperzy i stand-uperki, którzy – ze względu na
ciągle rosnącą popularność tej formy rozrywki w Polsce – mogą dotrzeć do licznej grupy
odbiorców i tym samym mieć wpływ na percepcję tożsamości płciowej, swojej oraz innych
osób.

Założeniem projektu jest poszerzenie dyskusji oraz próba uzupełnienia luk badawczych w
trzech obszarach. Pierwszy obszar dotyczy płci jako przedmiotu badań socjolingwistycznych,
które w dużej mierze opierają się na codziennym języku. Ten projekt stawia płeć w świetle
stand-upu, który tylko pozornie jest wykonywany w sposób spontaniczny – w rzeczywistości
występy są efektem długoterminowego planowania. Można zatem uznać, że język, którego
używają komicy, jest daleki od improwizowanego, a to z kolei sugeruje, że dobór metafor
również nie jest przypadkowy.

Stand-up jest bogatym źródłem dyskursu, który z powodzeniem poddawany jest
interdyscyplinarnym opracowaniom poczynając od językoznawstwa, na psychologii kończąc.
Mimo to, polski stand-up, ze względu na swoją krótką historię, nie cieszy się zbyt dużym
zainteresowaniem badaczy, w przeciwieństwie do innych lokalnych odpowiedników. Wybór
polskiego stand-upu na przedmiot badań tego projektu będzie zatem próbą zaznaczenia
obecności polskich stand-uperów na międzynarodowej mapie rozważań na temat tego
rodzaju rozrywki. Można więc przyjąć, że niniejszy projekt będzie dotyczył nie tylko sposobu
kreowania tożsamości płciowej przez polskich komików, ale również tożsamości polskiego
stand-upu jako takiego.