KIEROWNIK: prof. dr hab. Kamila Budrowska
ZESPÓŁ: prof. dr hab. Kamila Budrowska (Uniwersytet w Białymstoku), dr hab. Elżbieta Dąbrowicz (UwB), dr Magdalena Budnik (UwB), dr Wiktor Gardocki (UwB), dr Katarzyna Kościewicz (UwB), dr Elżbieta Jurkowska (UwB), dr hab. Marzena Woźniak-Łabieniec (Uniwersytet Łódzki), dr Maria Kotowska-Kachel (Instytut Badań Literackich PAN), dr Kajetan Mojsak (IBL PAN), dr Barbara Tyszkiewicz (IBL PAN), mgr Anna Artysiewicz, dr Agnieszka Kloc (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie),
ŹRÓDŁO FINANSOWANIA: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
OKRES REALIZACJI: 2011–2017
NUMER PROJEKTU: 11H 11 005280 (https://cenzura.uwb.edu.pl/granty)
BUDŻET: 800 000 zł
OPIS
Szeroko pojętym celem projektu było – zgodnie z przyjętym tytułem – prowadzenie badań filologicznych nad cenzurą lat 1945–1989. W jego ramach wykonane zostały zatem żmudne kwerendy archiwalne, dotyczące źródeł wytworzonych przez instytucje odpowiedzialne za instytucjonalną kontrolę słowa w PRL. Przeczytane i systemowo opracowane zostały dokumenty z zespołów: GUKPPiW (Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk), wojewódzkich oddziałów urzędu (rozsiane po archiwach na terenie całego kraju); częściowo materiały z Wydziału Kultury PZPR – zespoły centralny i wojewódzkie. Jako dopełnienie potraktowane zostały kwerendy w archiwach autorskich (Zofia Kossak, Włodzimierz Odojewski, Kornel Makuszyński, Jerzy Zawiejski), edytorskich (Julian Krzyżanowski, Stanisław Pigoń, Wacław Borowy), wydawniczych („Gebethner i Wolff”, „Czytelnik”, „Glob”, PIW) oraz w Instytucie Pamięci Narodowej. Członkowie zespołu przeczytali łącznie 4 861 jednostek archiwalnych, w każdej – od kilkudziesięciu do kilkuset stron dokumentów.
Za najciekawsze ustalenia merytoryczne uznać można: odnalezienie, opisanie i edycję tekstów zatrzymanych w całości przez cenzurę, opis cenzury obyczajowej, kwestię cenzurowania prozy groteskowej w latach 50. i 60., ustalenie wpływu cenzuralnych kłopotów pisarzy na ich biografię (emigracja) i decyzje autorskie i edytorskie (zmiana tematyki, „przejście” do obiegu niezależnego), ustalenie zmian w tekstach przy niektórych wydaniach utworów tak ważnych dla literatury polskiej, jak powieści Tadeusza Konwickiego, Zofii Nałkowskiej, czy dzieła Henryka Sienkiewicza. Ogromna i wielowątkowa kwerenda, prowadzona przez kilka osób przez pięć lat, przyniosła także informacje, których potencjał naukowy wydaje się znaczący, a które trzeba jeszcze w pełni rozwinąć i wykorzystać. Do takich tematów należą: cenzurowanie tematyki II wojny światowej i Zagłady, początki działania instytucjonalnej cenzury w okresie względnej swobody politycznej (lata 1944/45–1948), cenzurowanie biografistyki oraz tematyki kresowej – w tym kwestia repatriacji, obecności literatury porozbiorowej i międzywojennej w PRL-u, czy przenikanie obiegu oficjalnego i nieoficjalnego w późnych latach 70. i 80.
Wyniki badań były upowszechniane zarówno w formie publikacji i wystąpień naukowych, jak i odczytów popularnonaukowych (imprezy rocznicowe, wykłady otwarte w bibliotekach i szkołach średnich, wykłady inauguracyjne), oraz zajęć prowadzonych dla studentów studiów licencjackich, magisterskich, doktoranckich, wreszcie dla słuchaczy studiów podyplomowych. W ramach prac grantowych uruchomiona została ponadto strona internetowa (Ośrodek Badań Filologicznych nad Cenzurą PRL), działającą jako podstrona Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku.
NAJWAŻNIEJSZE PUBLIKACJE:
Efektem zespołowych badań nad cenzurą w PRL jest szereg publikacji. Wiedza wynikająca z badań źródłowych została skonfrontowana z ustaleniami historycznymi, historycznoliterackimi, edycjami poszczególnych utworów, prasą z epoki i zaowocowała wydaniem 12 książek. Wśród nich są zarówno monografie autorskie:
jak i dwie książki o charakterze edytorskim:
oraz 5 tomów pokonferencyjnych:
W ramach projektu powołano do życia dwie serie wydawnicze: „Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL” (w której między rokiem 2012 a 2016 ukazało się 7 tomów) oraz serię „Cenzura w PRL. Archiwalia” (2 tomy). Ponadto opublikowano 4 monograficzne numery czasopism („Folia Litteraria Polonica” (2013), „Wschodni Rocznik Humanistyczny” (2014) i „Sztuka Edycji” (2015). Ponadto powstało kilkadziesiąt innych artykułów ogłoszonych w prasie naukowej i pracach zbiorowych oraz liczne wystąpienia konferencyjne w kraju i za granicą.
KONFERENCJE
W ramach projektu zorganizowano trzy konferencje naukowe z udziałem badaczy z kraju i zza granicy:
W ramach naszego serwisu www stosujemy pliki cookies zapisywane na urządzeniu użytkownika w celu dostosowania zachowania serwisu do indywidualnych preferencji użytkownika oraz w celach statystycznych. Użytkownik ma możliwość samodzielnej zmiany ustawień dotyczących cookies w swojej przeglądarce internetowej. Więcej informacji można znaleźć w Polityce Prywatności Uniwersytetu w Białymstoku. Korzystając ze strony wyrażają Państwo zgodę na używanie plików cookies, zgodnie z ustawieniami przeglądarki.