Słownik polskiej terminologii prawosławnej

KIEROWNIK: ks. prof. dr hab. Wiesław Jan Przyczyna

ZESPÓŁ: ks. dr hab. Marek Ławreszuk, prof. UwB, abp dr hab. Jakub Kostiuczuk, prof. ChAT (Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie), prof. dr hab. Lilia Citko (UwB), dr hab. Katarzyna Czarnecka, prof. UAM (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), dr hab. Józef Kuffel (Uniwersytet Jagielloński), ks. dr Jerzy Tofiluk, prof. ChAT, ks. dr Włodzimierz Misijuk (UwB), dr Anna Rygorowicz-Kuźma (UwB), dr Małgorzata Kurianowicz (UwB), dr Jarosław Charkiewicz, ks. Piotr Makal (Stowarzyszenie Bractwo Prawosławne św. św. Cyryla i Metodego), ks. dr. Jarosław Kupryjaniuk (Parafia Prawosławna Przemienienia Pańskiego w Mrągowie), mgr Grzegorz Makal (UwB), mgr Dariusz Kazimierowicz (UwB)

ŹRÓDOŁO FINANSOWANIA: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki (moduł „Dziedzictwo narodowe”)
OKRES REALIZACJI: 2017–2022
NUMER PROJEKTU: 0083/NPRH5/H11/84/2017
BUDŻET: 1 110 938 zł

OPIS
Projekt Słownik polskiej terminologii prawosławnej ma na celu zgromadzenie, klasyfikację i analizę istniejącej w języku polskim terminologii Kościoła prawosławnego. Nieustannie rozwijający się zbiór, wykorzystuje zasoby z języków oryginalnych, języków mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, a także zapożyczenia z terminologii Kościoła rzymskokatolickiego. Celem realizacji projektu jest normatywizacja niejednolitego nazewnictwa. Brak kompleksowego opracowania tej terminologii w języku polskim najlepiej świadczy o konieczności i potrzebie realizacji projektu. Interdyscyplinarne badania leksykograficzne, teolingwistyczne i teologiczne, pozwolą na stworzenie normatywnego słownika uzupełnionego o wielojęzyczne indeksy w języku greckim, angielskim i cerkiewnosłowiańskim. Zasadniczy cel projektu zostanie zrealizowany poprzez kompleksową analizę wszystkich terminów związanych z prawosławiem, a następnie krytyczny przegląd słownika, co pozwoli na stworzenie jego pełnej, zrewidowanej wersji. Celem projektu jest także sformalizowanie badań leksykograficznych związanych z terminologią prawosławną.

Projekt zakłada przeprowadzenie badań i wypracowanie zasad poprawnej budowy słowotwórczej leksyki z zakresu teologii prawosławnej, co pozwoli również na jej dalsze wykorzystanie w stosunku do pojawiających się nowych terminów. Założenia projektu uwzględniają praktyczne zastosowanie wyników badań. Opracowany jako rezultat prac Zespołu słownik i przeprowadzone w projekcie zadania, zostaną szeroko udostępnione w postaci drukowanej i elektronicznej. Udostępnienie wyników badań na licencji open access pozwoli na ich wykorzystanie przez teologów, filologów oraz środowiska tłumaczy i wydawców podejmujących tematykę prawosławną.

Słownik ma się stać autorytatywnym, kompleksowym zbiorem jednostek leksykalnych wykorzystywanych w teologii prawosławnej i związanych z nią dyscyplinach naukowych. Zasoby słownikowe wyodrębnione w indeksy haseł opatrzonych kwalifikatorami pozwolą również na ujednolicenie terminologii i jej lepsze dopasowanie do wymagań. Publikacja wyników badań rozwiąże problem niewłaściwego tworzenia zapożyczeń strukturalnych (kalki) z innych języków. Praktycznym zastosowaniem wyników badań będzie możliwość wykorzystanie słownika przy tworzeniu kolejnych przekładów prawosławnych ksiąg liturgicznych na język polski. Dodatkowo projekt wspiera ubogacenie polszczyzny o terminy funkcjonujące w kulturze Kościoła prawosławnego ograniczone funkcjonowaniem w języku cerkiewnosłowiańskim, językach mniejszości narodowych i etnicznych.

WYBRANE DOTYCHCZASOWE PUBLIKACJE:

• K. Czarnecka, M. Ławreszuk, „Słownik polskiej terminologii prawosławnej” – struktura artykułu hasłowego, „Elpis” 2018, nr 20, s. 221–230.
• M. Kurianowicz, A. Rygorowicz-Kuźma, Nazwy własne w Słowniku polskiej terminologii prawosławnej, w: Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze, red. A. Rygorowicz-Kuźma, K. Rutkowski, Białystok 2019, s. 341–350.
• Katarzyna Czarnecka, Anna Rygorowicz-Kuźma, ks. Marek Ławreszuk, ks. Piotr Makal, Jarosław Charkiewicz, Opracowanie definicji w Słowniku polskiej terminologii prawosławnej, w: Leksykografia w różnych kontekstach, t. 2, red. M. Bańko, W. Decyk-Zięba, E. Rudnicka, Warszawa 2020, s. 47–55.
• W. Misijuk, Priest’s wife, matushka, presbytera czy popadija… a może khouria? Problematyka doboru angielskich odpowiedników haseł „Słownika polskiej terminologii prawosławnej”, „Elpis” 2020, nr 22, s. 61–68, https://doi.org/10.15290/elpis.2020.22.07
• W. Ławreszuk, Jak określić czynności liturgiczne prawosławnego duchownego? – podstawy teologiczne i normy językowe, „Elpis” 2020, nr 22, s. 113–120, https://doi.org/10.15290/elpis.2020.22.14.