Konferencja "Kobiety w wojnie"

Katedra Filologicznych Badań Interdyscyplinarnych
Wydział Filologiczny
Uniwersytetu w Białymstoku

oraz

Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku

zapraszają do udziału w interdyscyplinarnej międzynarodowej konferencji naukowej

KOBIETY W WOJNIE
7 – 8 września 2022

Najbardziej aktualna współczesność dobitnie pokazuje, że wojny lub konflikty o zbliżonym charakterze mogą nas dosięgnąć. Zaproponowany temat konferencji naukowej „Kobiety w wojnie” ma zatem charakter nie tylko historyczny, ale odnosi się do faktów bieżących i in statu nascendi.

Wśród wielu pilnych intelektualnych i etycznych konieczności potrzebujemy zmodernizowanego, a może całkiem nowego spojrzenia na kobiece doświadczenie wojenne. W sukurs tej potrzebie idą nauki humanistyczne konsekwentnie umacniające kategorię doświadczenia i dostarczające metod wnioskowania na ten temat.

Chodzi nam o namysł nad nie tyle ‘miejscem kobiet w wojnach’, co od razu mogłoby sugerować wyłącznie bierność i status bezwolnych ofiar, ile o – i to wypada zaakcentować – ustalenie wielości pozycji podmiotów w kobiecym doświadczeniu wojennym. Inaczej mówiąc chodzi o odzyskiwanie kobiecego podmiotu wojennego we wszystkich, również przemilczanych, „naturalnych” wedle uniwersalistycznego wzorca, sprawczościach oraz ich kontekstów społecznych i kulturowych. Tylko z ich perspektywy można uchwycić podstawy konstruowania kobiecej wojennej podmiotowości, zrewidować znaczenie pojęcia kobiecego heroizmu, uchwycić poziom ofiarności, przyjrzeć się oprawczyniom itp.

Wydaje się, że w centrum refleksji powinny znaleźć się relacje kobiece, indywidualne historie i kobiecy podmiot (również wyrażony przez dzieci i mężczyzn).

Nie jest zasadne ograniczenie się do doświadczenia Europy i II wojny światowej. Dzisiejsza „globalna wioska” usankcjonowana dostępnością najświeższych informacji ze wszystkich zakątków świata oraz przepływem zobiektywizowanych źródeł i studiów naukowych pozwala nam włączać w dyskusję tematy związane z doświadczenie kobiet wielu kultur i środowisk.

Obecne konflikty zbrojne świata bezpośrednio wskazują na aktualną i ważną problematykę, taką jak np. nikła obecność kobiet w strukturach i gremiach decyzyjnych związanych z wojną, przy stołach negocjacyjnych, w trybunałach karnych. Sygnalizuje to niedostateczność nacisku położonego na praktyczne rozważenie konsekwencji dla kobiet wojennego doświadczenia, deficyt specyfikacji pomocy, którą można nieść kobietom, czy właściwego dla nich właśnie rodzaju zadośćuczynienia. Potrzebujemy także przedyskutowania zagadnień takich jak, jak np. regulacje dotyczące udziału kobiet w wojnie, jako żołnierek i aktywnych członkiń innych zorganizowanych formacji, niesymetryczność ról genderowych odnosząca się do militarystycznego wymiaru wojny (mobilizacja mężczyzn, dlaczego nie kobiet?), precedensy prawa międzynarodowego w zakresie zbrodni wojennych na kobietach, problem migracji kobiet – uchodźczyń wojennych, i innych.

Kobiety w wojnie, to przeważnie kobiety zagarnięte przez wojnę wbrew ich woli: gwałty, inne formy przemocy, również zinstytucjonalizowanej (obozy, burdele dla żołnierzy) eksploatacja przez przymusową pracę. Osobnym zagadnieniem jest historyczny i obecny, systemowo stosowany proceder gwałtów dokonywanych na kobietach, również małych dziewczynkach, uwzględnienie gwałtów jako militarnego aspektu wojny oraz jego długofalowego dewastacyjnego oddziaływania na całe społeczności, nie tylko bezpośrednio dotknięte osoby. „Podzbiorem” problemowym wydają się kobiece narracje „nie-powrotu”, wskazujące na trudności egzystencji w warunkach wolnościowych, po doznanej traumie oraz problematyka rzeczywistości, w której autonarracje o traumie wybrzmieć nie mogły i wciąż nie mogą, zagadnienia kulturowych mechanizmów konstruowania kobiecej pamięci.

Podobnie warte przemyślenia pozostają współczesne formy podawcze o funkcji edukacyjnej i popularyzacyjnej (jak się wydaje zagrożone fetyszyzacją różnicy płci) oraz postaci upamiętnienia kobiecego (komemoracja, pomniki), i związana z tym tematyka współczesnego muzealnictwa poświęconego terrorowi wobec kobiet.

Kolejnym narzucającym się polem badawczym pozostaje sfera języka mówiącego o kobiecym doświadczeniu wojennym, struktury i figury dyskursywne zamazujące kobiece samostanowienie i sprawczość, którymi czasem jest, jak się mówi, „tylko” przetrzymanie wbrew okolicznościom. Nieadekwatność stosowanego pola językowego związanego z wojną do opisu rzeczywistego kobiecego doświadczenia, brak utrwalenia, albo zgoła nieobecność tropów narracyjnych mogących wypowiedzieć specyficzne doświadczenie włączonej w wojnę kobiecości.

Interesującym tematem pozostają archiwistyczne i muzealne, nierzadko wysokiej artystycznej próby, świadectwa niedyskursywne, artefakty odzwierciedlające kobiecy wojenny los (wizerunki artystyczne, kobiece wyszywanki, prace plastyczne, rzeźby, fotografie itp.), analiza ich afektywnego przesłania oraz miejsce w historii sztuki. Wydaje się, że podobnego rozważenia wymaga sytuacja archiwów kobiecych, problem ich drugorzędności i istnienia genderowej różnicy i w tym względzie.

Zapraszamy do współpracy specjalistów i specjalistki z szeroko pojętej „branży” humanistycznej, z dziedziny historii, stosunków międzynarodowych, historii literatury, językoznawstwa, antropologii, kulturoznawstwa, socjologii, archiwistyki, historii sztuki, muzealnictwa.

Konferencja odbędzie się 7 – 8 września 2022 roku w Białymstoku, forma konferencji hybrydowa, wystąpienia przewidziano jako 15 minutowe (język wystąpień angielski, polski, ukraiński). Publikację materiałów planujemy w punktowanym czasopiśmie lub recenzowanym tomie zbiorowym w roku 2023. Zgłoszenia zawierające dane osobowe, afiliację oraz krótki abstrakt prosimy nadsyłać do końca sierpnia 2022 na email: b.czarnecka@uwb.edu.pl

Opłata konferencyjna wynosi 500zł, w ramach tej kwoty zabezpieczamy dwa noclegi oraz posiłek, numer rachunku do wpłaty prześlemy po dokonaniu zgłoszenia.

Jako miejsce obrad przewidzieliśmy sale gmachu Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku, w którym równocześnie (od. 3 sierpnia 2022 r.) będzie eksponowana wystawa archiwalno-artystyczna pt. „Kobiece doświadczenie obozów koncentracyjnych” (https://kobietywlagrze.pl). Materiał filmowy w skrócie prezentujący w wystawę można zobaczyć tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=iXjZc6f4xco&t=5s

oraz tutaj

Projekt wydziałowy w mediach

Wystawa realizowana w ramach projektu "Aktywna kultura pamięci - kobiece doświadczenie obozu koncentracyjnego ponownie zagościła w Białymstoku.

Echa otwarcia wystawy można śledzić w mediach:

Facebook
Radio Białystok (Poranne wydanie magazynu informacyjnego)
Radio Białystok (Nowa wystawa w Książnicy Podlaskiej)

Sekretarz konferencji
dr hab. Barbara Czarnecka
Katedra Filologicznych Badań Interdyscyplinarnych
Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku